مقدمه:
بدن از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که بسیاری از آنها از بیرون قابل مشاهده نیستند اما حتی این بخش‌های غیرقابل مشاهده هم مثل اعضای سطحی بدن، دچار بیماری‌های مختلف می‌شوند و در این مواقع باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. با توجه به این که این اعضای داخلی به راحتی برای معاینه در دسترس قرار ندارند، باید از روشی دیگر برای معاینه و آزمایش آنها استفاده کرد. روش کولونوسکوپی برای بررسی جدار داخلی رکتوم (مقعد) و کولون (روده بزرگ) استفاده شود.
کولونوسکوپ چیست؟
کولونوسکوپ دستگاهی است که از یک لوله قابل انعطاف با قطری به اندازه یک انگشت و طول حدود 1/5 متر تشکیل شده و به یک منبع نوری برای دیدن درون کولون و یک دوربین بسیار کوچک ویدیوئی که برای تصویربرداری از روده مورد استفاده قرار می گیرد مجهز می باشد.
کولونوسکوپ امکان تشخیص پولیپ ها، تومورها، نقاط دچار خونریزی و التهاب را به پزشک معالج می دهد.
علل انجام کولونوسکوپی
جهت تشخیص بیماری کولون (Colon) ، رکتوم (Rectum) و مقعد در کسانی که دچار خونریزی بدون علت مشخص، اسهال یا یبوست طول کشیده، خون یا چرک مخفی در مدفوع یا درد قسمت تحتانی شکم هستند کولونوسکوپی انجام می شود:
1.در کسانی که باریم انما در آنها اختلالاتی را نشان داده است.
2.جهت تشخیص بدخیمی ها و پولیپ‌های کولون
3.جهت پیگیری بیماری التهابی روده
4.جهت برداشت بیوپسی از بافت کولون
آمادگی های قبل از کولونوسکوپی:
قبل از انجام کولونوسکوپی موارد زیر را به پزشک اطلاع دهید :
1.اگر کودکتان داروی خاصی مصرف می کند.
2.اگر کودکتان به داروی خاصی مثل داروهای بیهوشی حساسیت دارد.
3.اگر کودکتان مشکل انعقادی دارد یا داروهای رقیق کننده خون مثل کومادین (Comadin) یا داروهای حاوی آسپرین دریافت می کند.
4.اگر کودکتان سابقه بیماری مانند(قلبی- دیابت- بیماری تنفسی- تشنج- تیروئید و غیره) دارد.
5.اگر طی 4 روز قبل باریوم انما برای کودکتان انجام شده است.
6.اگر فادیسم دارد(باقالی).
7.اگر حساسیت غذایی خاصی دارد( مثل تخم مرغ- سویا- بادام زمینی).
8.از یک هفته قبل از انجام کولونسکوپی کودک علائم سرماخوردگی(سرفه خلط دار- عطسه- آبریزش بینی- تب) نداشته باشد.
قابل توجه والدین:
۱.آمادگی کلونوسکوپی بر اساس نظر پزشک محترم و شرایط بیمار در دو حالت انجام می‌شود:
بیمار قادر است در منزل آمادگی بگیرد و به صورت سرپایی جهت انجام کلونوسکوپی به بخش مراجعه نماید-
-لازم است بیمار در بخش بستری شود و پس از گرفتن آمادگی لازم به صورت بستری جهت انجام کلونوسکوپی به بخش منتقل شود-
۲.به علت انجام کلونوسکوپی با بیهوشی، حضور پدر بیمار یا ولی قانونی او جهت رضایت بیهوشی الزامی می‌باشد.
۳.در صورت داشتن بیمه پایه، کپی شناسنامه بیمار به همراه کپی شناسنامه یا کارت ملی ولی بیمار الزامی است.
نکات مربوط به آمادگی قبل از کولونسکوپی:
قبل از کولونوسکوپی باید روده کاملا از مدفوع پاک شود تا دید کافی جهت بررسی آن وجود داشته باشد، لذا ممکن است پزشک توصیه کند برخی از موارد زیر را رعایت کنید:
1.کودک یک تا دو روز قبل از انجام کولونوسکوپی غذاهای جامد و مواد غذایی رنگی ( قرمز- نارنجی) مصرف نکند.
2.کودک یک تا دو روز قبل باید طبق نظر پزشک معالج مسهل استفاده کند.
3.کودک مایعات فراوان مصرف کند تا دچار کم آبی نشود و روده اش هم تمیز شود. (4 الی 6 ساعت قبل از کولونوسکوپی مصرف مایعات قطع شود)
بعلت انجام کولونسکوپی تحت بیهوشی کامل حضور 2 همراه جهت بیماران سرپایی و یک همراه جهت بیماران بستری لازم می باشد.
برای آمادگی کامل کولون، در 24 ساعت قبل از انجام آزمایش، موارد زیر برای کودک انجام می شود:
- مصرف قرص آهن و داروهای حاوی آهن قطع می شود زیرا آهن می تواند رنگ پوشش داخلی کولون را تغییردهد.
- مسهل تجویز شده توسط پزشک معالج مصرف شود.
- مصرف غذاهای جامد و مایعات رنگی ممنوع است.
- باید کودک مایعات فراوان مانند چای و آب مصرف کند. مواد خوراکی نرم مانند ژله استفاده کند اما نه ژله قرمز رنگ.
- مایعات قرمز و نارنجی رنگ مصرف نکند زیرا می تواند ترشحات روده را قرمز کرده و با خون اشتباه شود.
- در زمان مصرف مسهل، هر 10 دقیقه بمدت 10-5 دقیقه کودک وادار به قدم زدن می شود (نزدیک به دستشویی باشید.)
- در زمان آمادگی بدلیل مصرف مسهل کودک چندین بار باید از توالت استفاده کند.
- کودک شش ساعت قبل از کولونوسکوپی ناشتا باشد.
نحوه انجام کولونوسکوپی:
1.کولونوسکوپی توسط پزشک فوق تخصص گوارش یا دستیار تخصصی ایشان در بیمارستان واحد آندوسکوپی انجام می‌شود.
2.برای انجام کلونوسکوپی ابتدا بیمار توسط رزیدنت یا اتند بیهوشی ویزیت شده و تحت اکسیژن تراپی و مانیتورینگ قلبی_تنفسی مداوم قرار می‌گیرد.
3.القای بیهوشی توسط پزشک بیهوشی انجام می‌شود و بیمار تحت نظارت کارشناس بیهوشی قرار می‌گیرد.
4.برای آغاز کلونوسکوپی بیمار به پهلوی چپ خوابانده می‌شود و پزشک کلونوسکوپ آغشته به ژل را از طریق مقعد وارد رکتوم خواهد کرد.
5.بررسی و نمونه برداری از روده بر اساس تشخیص پزشک معالج و شرایط بیمار انجام می‌شود.
6.پس از پایان کلونوسکوپی دستگاه کلونوسکوپ برای بیماران بعدی به شیوه استاندارد شستشو و ضدعفونی می‌گردد. (با محلول‌های ضدعفونی کننده با درجه بالا و در ماشین شستشوی مخصوص)
7.لوله کولونوسکوپ به اندازه کافی بلند است تا به پزشک اجازه دهد تمام قسمت کولون را مورد بررسی قرار دهد. ممکن است جهت مشاهده بهتر، هوا توسط پمپ به داخل تزریق شود و در این زمان ممکن است کودک دچار دل درد شود. در حین کولونوسکوپی ممکن است کودک دچار دل درد یا احساس دفع گاز شود که این یک مساله عادی است.
8.دوربین تصاویر را به مونیتور انتقال خواهد داد تا پزشک معالج بطور واضح داخل کولون را ببیند. پزشک ممکن است وسیله ای را از طریق لوله کولونوسکوپ جهت برداشتن نمونه بافتی، بیرون آوردن پولیپ و تخریب بافت توسط کوترکردن (سوزاندن) یا تزریق محلول وارد لوله کولونوسکوپ کند.
9.اگر پولیپ یا بافت ناهنجار دیده شد پزشک ممکن است آن را بردارد، با کوتر کردن آنرا تخریب کند، از آن نمونه برداری کند و یا جهت عمل جراحی به پزشک جراح ارجاع دهد.
10.مدت کولونوسکوپی معمولاً 30-20 دقیقه طول خواهد کشید و می تواند بر اساس یافتهها یا اعمالی که انجام می شود کمی طولانیتر شود.
11.برای بدست آوردن نتیجه دقیق کولونوسکوپی، کولون کودک باید کاملاً آماده شود. کولون باید کاملاً از مدفوع و مایعات پاک شود تا دید کافی جهت بررسی پوشش داخلی کولون و رکتوم وجود داشته باشد.
احساس بیمار چه خواهد بود؟
کولونوسکوپی می تواند برای کودک ناراحت کننده باشد یا احساس خجالت بکنید. دانستن آنچه اتفاق خواهد افتاد می تواند باعث احساس بهتری شده و ترس کودک را کاهش دهد. مصرف مسهل شب قبل می تواند باعث اسهال و درد شکم شده و کودک شما را مجبور کند که اکثر ساعات شب را در دستشویی به سر ببرد.
در حین کولونوسکوپی به علت داروهای ضد درد و خواب‌آوری که به کودک داده می شود، خواب آلود و راحت خواهید بود. در حین ورود کولونوسکوپ یا ورود هوا به داخل روده ممکن است احساس درد خفیف یا دل‌پیچه کند. در حین کولونوسکوپی ممکن است احساس دفع پیدا کند. از آنجا که جدار روده حس درد ندارد برداشت بیوپسی یا پولیپ دردی نخواهد داشت.
اکثر افراد می گویند که چیز زیادی از انجام کولونوسکوپی قبل، حین یا بعد از آن به علت مصرف داروها به خاطر ندارند. بعد از کولونوسکوپی ممکن است کودک به علت پرهوایی شکم احساس درد کند که دفع گاز به بهبودی کودک کمک خواهد کرد. اگر بیوپسی یا پولیپ برداشته شود، ممکن است تا چند روز رگه‌های خونی در مدفوع کودک مشاهده شود و پزشک به شما توصیه کند که او به مدت 7 تا 14 روز آسپرین یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مصرف نکند. در صورت خونریزی شدید، درد شکمی شدید یا تب بعد از انجام کولونوسکوپی به پزشک مراجعه کنید.
خطرات:
خطرات کولونوسکوپی بسیار نادر است. احتمال بسیار کمی (کمتر از 1 در 1000) برای پارگی کولون (Colon) ، خونریزی شدید به علت آسیب جدار کولون (کمتر از 3 در هزار) و عفونت کولون وجود دارد.
بیمارانی که بیماری های درچه‌ای قلب، دریچه مصنوعی یا سابقه عفونت قبلی دریچه قلب دارند ممکن است قبل و بعد از کولونوسکوپی نیاز به دریافت آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت داشته باشند. نامنظمی در ضربان قلب ممکن است حین انجام تست اتفاق بیفتد که معمولاً بدون درمان خاص بهبود می یابد.
نتایج:
برخی از نتایج را پزشک بلافاصله به شما خواهد گفت ولی نمونه‌های بافتی که حین کولونوسکوپی گرفته می شود برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه پاتولوژی و میکروبیولوژی فرستاده خواهد شد که نتایج آن می تواند چند روز تا چند هفته به طول بینجامد.
عواملی که روی کولونوسکوپی تأثیر دارد:
1.انجام باریوم انما یک هفته قبل از کولونوسکوپی می تواند دید پزشک را محدود کرده و نتایج مناسب به دست نیاید.
2.وجود مدفوع در کولون، پیچ‌های زیاد روده، جراحی قبلی کولون، یا عدم همکاری کودک می تواند انجام آن را مشکل یا غیر ممکن کند.
3.مصرف قرص آهن می تواند مدفوع را سیاه کرده یا پاک شدن کولون از مدفوع را دچار مشکل کند، بنابراین چند روز قبل از کولونوسکوپی باید مصرف قرص آهن را قطع کرد.
4.مایعات یا ژله‌های قرمز و نارنجی رنگ می تواند ترشحات روده را رنگی کرده و با خون اشتباه شود.
دستورالعمل کولونوسکوپی
:نسخه(دستور) پزشک جهت آمادگی کلونوسکوپی بر اساس سن، وزن و شرایط بیمار می‌تواند شامل یک یا چند مورد زیر باشد
پودر پیدرولاکس یا نوناپی-
-شیاف گلیسیرین
-شیاف بیزاکودیل
-قرص بیزاکودیل
لازم است موارد تجویز شده از ۴۸ ساعت قبل برای بیمار شروع شود
لازم به ذکر است آمادگی بیماران بستری در بخش بر عهده پرستار مسئول بیمار می‌باشد و بیماران سرپایی پس از گرفتن نوبت از واحد آندوسکوپی، طبق نسخه پزشک و دستورات دارویی داده شده در منزل،آمادگی را به صورت کامل انجام دهد.
